Aandachtige Gespreksvoering

Geef de ander onvoorwaardelijke aandacht!

Aandacht en erkenning
Met volledige aandacht aanwezig zijn bij wat de ander vertelt is de essentie van goede hulp bij problemen waar emoties een rol bij spelen. Een luisterend oor bieden, de ander alle ruimte geven om zich vrij te uiten over alle gevoelens en gedachten, daar draait het om. De emotionele pijn, de ‘au, moet allereerst aandacht en erkenning krijgen. Dat alleen al kan voor opluchting, inzichten, oplossingen, zelfcompassie en acceptatie zorgen. Als er praktische problemen zijn die om een aanpak vragen, dan komt dat later wel aan bod.

Autonomie en zelfredzaamheid
Wij hebben meestal zelf kracht, kennis en vaardigheden in huis voor het aanpakken van onze problemen. Het doet ons goed om als gelijkwaardig zelfstandig mens, met een eigen mening er toe doet, behandeld te worden. We raken soms de regie over onszelf kwijt omdat we het ook moeilijk vinden om pijnlijke gevoelens en gedachten onder ogen te zien Het liefst vermijden die zoveel mogelijk en daardoor ontstaat psychisch leed en gaat het niet over. We hebben dan tijdelijk hulp nodig om ons zelf weer te kunnen redden.

De ander tevoorschijn luisteren
In Aandachtige Gespreksvoering[1] (AGV) heeft de begeleider [2] maar één taak: het gesprek ‘warm’ houden door de client te helpen om aandacht te geven aan wat er toe doet. Hij zal daarom voortdurend vragen stellen om de aandacht steeds te focussen op het probleem en wat er mee samenhangt. Hij vraagt gedetailleerd door naar de gevoelens en gedachten die er in het huidige moment zijn en reageert met name op ‘verstoringen’ (disruptions) in het gesprek. Dit zijn de verbale en non-verbale ‘rimpelingen’ in de communicatie zoals aarzelen, een andere gelaatsuitdrukking, wegkijken, ander taalgebruik of een oordeel geven over jezelf of de situatie. Op dat moment is er meestal sprake van belangrijke gevoelens en gedachten die even vluchtig opkomen en weer naar de achtergrond verdwijnen. Deze krijgen nu de volle aandacht en vervolgens blijft de begeleider weer alert op nieuwe ‘verstoringen’ waar weer vragen over gesteld worden.

Gevoelde inzichten
Het voelen en toelaten van de emotionele pijn en je daarover uiten is hét werkzame ingrediënt. Dit bepaalt hoe goed gesprekken werken; de rest is minder belangrijk. Alles wat er toe doet krijgt in AGV volop de ruimte die nodig is. Cliënten worden zich steeds bewuster van wat er allemaal speelt en wat precies het probleem van het probleem is. Ze ontdekken en voelen hoe het in elkaar steekt en de puzzelstukjes vallen steeds meer op hun plek. Met deze gevoelde inzichten lost het probleem zich vaak ter plekke op en zien ze manieren hoe ze er zelfstandig mee verder kunnen. Ze zien door hun bomen hun bos weer.

Aandachtige Gespreksvoering in hoofdpunten

• Wij beschikken over een aangeboren zelfhelend vermogen dat bij psychisch lijden veel beter werkt dan een uitgestippelde behandel-, therapie- of coachingsmethode volgens regels, richtlijnen en protocollen.
• Mensen hebben tijdelijk mensen nodig die hen helpen om hun eigen herstel weer op gang te brengen op een manier die bij hen past.
• We vinden emoties vaak vervelend en we willen ze meestal direct weg hebben. Het niet willen en kunnen voelen zit het herstel in de weg. Lijden = pijn x weerstand!
• De emotionele pijn, de ‘au’ moet allereerst aandacht en erkenning krijg. Dat alleen al kan voldoende zijn voor herstel.
• De beste helpers zijn die mensen die niet alleen zich zelf maar ook de ander uitnodigen en de ruimte geven om zijn of haar ervaring te beleven precies zoals die is.
• De begeleider houdt de aandacht van de client steeds dicht bij het onderwerp door er voortdurend geïnteresseerde vragen over te stellen.
• Hij is vooral opmerkzaam op verstoringen en vraagt dan gedetailleerd door naar de gevoelens en gedachten die er op dat moment zijn.
• De begeleider is spaarzaam in het geven van uitleg, interpretaties, adviezen, empathische reacties, geruststelling, oefeningen of huiswerkopdrachten.
• De cliënt heeft de regie en bepaalt zelf in elke sessie het gespreksonderwerp en wanneer en hoe vaak hij afspraken wil. Uiteraard binnen de grenzen van wat organisatorisch haalbaar is.
• Elk gesprek is een op zichzelf staande sessie.
• Er is geen intake, diagnose, behandelplan, stappenplan, protocol enzovoort.
• Er is maar één stijl van werken ongeacht de problemen: de aandacht op de pijnlijke emoties richten en het toelaten zonder iets te doen om het te veranderen.
• Therapeuten moeten zelf ook goed kunnen omgaan met wat er in hun eigen binnenwereld gebeurt. Pas dan kunnen ze ook hun cliënten alle ruimte en vrijheid geven, kan het gesprek 'stromen’ en vindt er herstel plaats
• In de praktijk betekent dit dat begeleiders twee dingen goed in de gaten moeten houden: de buitenwereld, vooral de (non)verbale reacties van hun cliënten én de reacties in hun eigen binnenwereld.
• Begeleiders hoeven het niet allemaal intellectueel te snappen. Ze zijn vooral onvoorwaardelijk aanwezig en daaruit ontstaat vanzelf wat ze doen en denken en gaat het gesprek ‘stromen’.
• Aandacht en erkenning helpt om een spontaan proces in gang te zetten dat leidt tot herstel, genezing, verandering, inzichten, acceptatie, compassie en aanpassing.

[1] De Method of Levels was de naam die ik tot voor kort gebruikte.

[2] Begeleider is de overkoepelende term voor therapeut, coach, psycholoog of elke andere deskundige die helpende gesprekken voert.